Nieuwe richtlijn nachtwerk en gezondheid

De Gezondheidsraad stelde in 2017 dat nachtwerk tot negatieve gezondheidseffecten kan leiden. De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) heeft een richtlijn opgesteld over nachtwerk en gezondheid. De richtlijn ‘Nachtwerk en gezondheid’ is nu beschikbaar om te downloaden.

Het doel van de richtlijn nachtwerk

De doelstelling van de richtlijn is het ondersteunen van de bedrijfsarts bij preventie van negatieve effecten van nachtwerk op de gezondheid van werkenden. In het geval van gezondheidsproblemen en klachten biedt de richtlijn handvatten om de negatieve effecten van nachtwerk op de gezondheid van werkenden te beperken.

Voor wie is de richtlijn?

Naast bedrijfsartsen kunnen verzekeringsartsen de richtlijn gebruiken. De aanbevelingen in de richtlijn kunnen ook van belang zijn voor andere adviseurs op het gebied van arbeid en gezondheid, zoals arbeidshygiënisten, arbeids- en organisatiedeskundigen en verzekerings-artsen in hun toetsende rol in het kader van de Wet Verbetering Poortwachter. Daarnaast kan de richtlijn worden benut door het management van organisaties waar sprake is van nachtwerk. Ook voor werkenden zelf biedt de richtlijn handvatten.

Richtlijn en achtergronddocument

Voor deze richtlijn is een afzonderlijk achtergronddocument opgesteld met de wetenschappelijke verantwoording en de onderbouwing bij de aanbevelingen in de richtlijn.

Download nu het document “Richtlijn nachtwerk en gezondheid”. Ook kan je het achtergronddocument van de richtlijn downloaden.

Er is sprake van een nachtdienst als er meer dan 1 uur gewerkt wordt tussen 00.00 uur en 6.00 uur. Gezond en veilig werken in de nacht vergt een goede voorbereiding en aanpak. De wet geeft de werkgever en werknemer bepaalde rechten en plichten mee, maar het blijft belangrijk zelf aandacht te besteden aan een zo goed mogelijke indeling van je leven om nachtdiensten op een gezonde en veilige manier uit te kunnen voeren.

Hoe ga jij veilig en gezond de nachtdienst in?

Mensen die werken in de nacht zijn actief als het volgens hun bioritme tijd is om te slapen. Hierdoor kunnen gezondheidsklachten ontstaan. Volgens een eerder verschenen advies van de Gezondheidsraad leidt nachtwerk bijvoorbeeld tot een groter risico op slaapproblemen. Na een langere periode ontstaat een grotere kans op diabetes mellitus (type 2), en hart- en vaatziekten. Het RIVM bundelde 22 suggesties voor werkgevers en werknemers waarvan de meeste experts een positief effect op de gezondheid verwachten.

Tips voor een positief gezondheidseffect

De al bestaande adviezen om nachtwerk goed en gezond te doen, zijn volgens het RIVM lang niet allemaal wetenschappelijk bewezen. Om deze reden verzamelde het RIVM 138 geordende suggesties en legden deze voor aan 25 experts. De suggesties waarvan de meeste experts een positief effect op de gezondheid verwachten, zette het RIVM vervolgens op een rij. Wat betreft de suggesties aan werkgevers, worden deze opgesplitst in suggesties op het gebied van roosteren, faciliteiten/ondersteuning van medewerkers en loopbaanbeleid.

Het document “Suggesties bij werken in de nacht – voor werknemers en werkgevers” kan hier worden gedownload. Lees meer over de risico’s van en maatregelen voor nachtwerk in het dossier Nachtdienst.

Vragen en antwoorden over Nachtdienst:

Wanneer mag het maximaal aantal nachtdiensten worden verhoogd?

Standaard geldt dat een werknemer per 16 weken maximaal 36 nachtdiensten mag draaien die na 02.00 uur eindigen. Bij collectieve regelingen kan hiervan worden afgeweken tot maximaal 140 nachtdiensten die eindigen na 02.00 uur per 52 weken of tot maximaal 38 uren nachtdienst tussen 00.00 uur en 06.00 uur per 2 weken.

Bepaalde werknemers mogen vaker in de nacht werken, zoals de ‘warme’ bakker, de werknemer in de (nachtelijke) horeca en degene die al vóór 1 januari 1996 nachtarbeid verrichtte. Zij mogen 5 maal per week een nachtdienst verrichten.

Welke regels gelden er voor nachtdiensten?

Voor nachtdiensten gelden de volgende regels.

• Een nachtdienst duurt maximaal 10 uur (maximaal 5 maal per twee weken of 22 maal per jaar uit te breiden tot 12 uur, als hierop een rust volgt van minimaal 12 uur).
• In een periode van 16 weken mag bij 16 nachtdiensten of meer de gemiddelde werktijd niet meer bedragen dan 40 uur.
• Na een dienst die eindigt na 02.00 uur, moet de werknemer minimaal 14 uur rust krijgen. Eenmaal per periode van 7 x 24 uur is de rust na een nachtdienst in te korten tot 8 uur. Na 3 of meer opeenvolgende nachtdiensten wordt 46 uur rust voorgeschreven.
• Per 16 weken mogen werknemers niet meer dan 36 maal een nachtdienst draaien die eindigt na 02.00 uur. Bij collectieve regeling kan hiervan worden afgeweken tot maximaal 140 nachtdiensten die eindigen na 02.00 uur per 52 weken, of maximaal 38 uren nachtdienst tussen 00.00 uur en 06.00 uur per 2 weken.
• Als nachtdiensten deel uitmaken van een reeks diensten, mogen werknemers maximaal 7 diensten achtereen draaien. Bij collectieve regeling kan de reeks worden verlengd tot 8.
• De werkgever moet de risico’s van nachtarbeid meenemen in de risico-inventarisatie en – evaluatie. In het plan van aanpak komen vervolgens maatregelen om die risico’s te verminderen.
• Iedere werknemer die voor de eerste keer nachtarbeid gaat verrichten wordt in de gelegenheid gesteld om vóór de aanvang van die arbeid een arbeidsgezondheidskundig onderzoek te ondergaan.
• Bepaalde werknemers mogen vaker in de nacht werken, zoals de ‘warme’ bakker, de werknemer in de (nachtelijke) horeca en degene die al vóór 1 januari 1996 nachtarbeid verrichtte. Zij mogen 5 maal per week een nachtdienst verrichten.

Welke werknemers zijn vrijgesteld van nachtdiensten?

Werknemers die gezondheidsklachten krijgen van nachtdiensten en zwangere vrouwen zijn niet verplicht om ‘s nachts te werken.

De werkgever moet werknemers in de gelegenheid te stellen periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO) te ondergaan. Zo’n onderzoek is erop gericht de risico’s van arbeid voor de gezondheid van de werknemers zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Als uit dat onderzoek blijkt dat de werknemer gezondheidsklachten krijgt als gevolg van die nachtdiensten, dan is de werkgever verplicht hem werk op andere tijdstippen aan te bieden.

Ook zwangere vrouwen zijn niet verplicht in nachtdiensten te werken. In beide gevallen geldt de plicht tot het aanbieden van ander werk alleen als alternatief werk mogelijk is.