Op zondag 10 maart begon de ramadan, de Islamitische vastenmaand, de tijd dat moslims een maand lang vasten van zonsopkomst tot zonsondergang. De laatste dag van de ramadan is op dinsdag 9 april en wordt gevolgd door het traditionele Suikerfeest. In Nederland en België is het Suikerfeest 2024 vanaf dinsdagavond 9 april tot en met woensdagavond 10 april.
Wat is de ramadan?
De ramadan is de negende maand in de islamitische kalender. Omdat deze niet gelijk loopt met de Gregoriaanse kalender, valt hij steeds anders in het jaar. In deze negende maand vasten de deelnemers een maand lang van zonsopgang tot zonsondergang.
Het vasten stopt na zonsondergang. Als de zon onder is volgt de ‘iftar’, de maaltijd. De laatste dag van de ramadan is het tijd voor ‘Eid el-Fitr’, het feest van het vasten verbreken. In het Nederlands kennen de meeste mensen deze feestdag als het Suikerfeest. Vasten tijdens de ramadan is een van de religieuze onderdelen van de islam.
Eet- en slaappatroon
Het is bewezen dat Ramadan geen negatief effect heeft op de gezondheid. Wel verandert het slaap- en eetpatroon: wie meedoet aan de ramadan eet en drinkt alleen tussen 22.00 uur en 3.30 uur. Dat betekent dat om ongeveer 3 uur in de ochtend wordt opgestaan om te ontbijten, wetend dat het laatste avondgebed om half twaalf is, om daarna te gaan slapen.
Wat kan je als werknemer doen tijdens de ramadan
De tijd tussen zonsopkomst en zonsondergang beslaat ongeveer 18 uur. Dit resulteert vaak in slaperigheid, gebrek aan energie en vermoeidheid, en daardoor gebrek aan concentratie.
Lange periodes niks eten heeft zo zijn gevolgen. Je raakt sneller vermoeid en kunt het lastig vinden om je te concentreren. Daarnaast kun je meer stress ervaren en ben je misschien iets prikkelbaarder dan normaal, wat bij de niet-vastende collega’s tot onbegrip kan leiden.
Daarom is het van belang om zo goed mogelijk voor jezelf te zorgen.
Overleg met je werkgever
Helaas is je werkgever niet verplicht speciale maatregelen voor jou te treffen, maar hij of zij moet natuurlijk wel begrip voor je tonen. Dit kan bijvoorbeeld door tijdens de ramadan te regelen dat je iets later begint met werken, of juist eerder zodat je ook vroeger naar huis kunt. Misschien kun je ook meer thuiswerken deze periode. Werk je vaak avonddiensten? Kijk dan of je extra pauzes kunt inplannen om wat te eten na zonsondergang.
In sommige cao’s zijn afspraken over vasten en religieuze feestdagen vastgesteld. Lees jouw cao door om hierachter te komen. Geef het ook op tijd aan als je een vrije dag wil opnemen. Bespreek het met je leidinggevende, dan is er vast veel mogelijk.
Deel je dag goed in
Als je werkt tijdens de ramadan is het logisch dat je wat sneller moe of afgeleid bent. Zorg ervoor dat je rust neemt door bijvoorbeeld af en toe een klein stukje te lopen of een korte pauze te nemen van je werk.
Een vervelend hongergevoel kan je afleiden van je werk. Tijdens de ramadan is het daarom slim om een strakke dagelijkse planning te volgen. Begin ’s ochtends, als je nog de meeste energie hebt, met de taken die veel moeite kosten. In de middag kun je werken aan taken die minder concentratie van je vereisen.
Probeer daarnaast om je meetings in te wisselen voor videoafspraken. Naar afspraken toe gaan, reizen met de trein of in de file staan, kost veel energie. Hier moet je juist nu zuinig mee omgaan. Door te vergaderen via video houd je meer puf over voor je andere taken.
Sla je pauze’s niet over
Je wil misschien liever doorwerken in de pauze omdat je toch niet mag eten tijdens de ramadan, check eerst bij je werkgever of dit wel mag, want doorwerken in de pauze mag in principe alléén als je werkdag niet langer dan zes uur duurt. Anders is 30 minuten pauze verplicht.
Ben je wettelijk verplicht om pauze te nemen? Zoek dan afleiding. Ga niet bij je collega’s in de kantine zitten, dan maak je het jezelf alleen maar moeilijker. Haal in plaats daarvan een frisse neus door een rondje te lopen, lees een boek of speel een spelletje.
Fysiek zwaar werk?
Als het lukt, vraag dan aan je werkgever of je geen fysiek zwaar werk hoeft te doen deze maand. Dit is natuurlijk extra zwaar als je niet kunt eten of drinken. Lukt dit niet, vraag dan of je wat vrije dagen kunt opnemen tijdens de ramadan.
Praat/overleg met je collega’s
Informeer je collega’s. Dit voorkomt dat je onbedoeld lekkere taartjes of andere snacks krijgt aangeboden. Ook kunnen ze er rekening mee houden dat je bijvoorbeeld later begint of eerder naar huis gaat. En als je tien keer dezelfde vragen wil voorkomen (“Mag je écht niets drinken? Zelfs geen slokje water? Ook geen kauwgom?”) is het handig als je ze van tevoren goed uitlegt wat de ramadan is.
Slaap voldoende
Het is verleidelijk om extra veel te eten en te drinken in de periode dat dit mag, maar denk tijdens werkdagen ook aan je slaap. Genoeg slaap zorgt ervoor dat je uitgerust en productief aan de werkdag begint. Probeer ook ’s nachts niet te veel naar de televisie of je telefoon te kijken; dit heeft een negatieve invloed op je nachtrust.
Eet gezond
Zorg dat je zoveel mogelijk gezond eet en drinkt, probeer geen vette of suikerrijke snacks te eten. Op de dagen dat je moet werken kun je beter kiezen voor iets voedzaams en gezonds, dan slaap je ook beter. In het weekend kun je natuurlijk wel iets lekkers nemen!
Wat kan je als werkgever doen tijdens de ramadan
Veilig werken tijdens de ramadan; Islamitische werknemers die meedoen aan de ramadan, eten, drinken, roken een maand lang niet tussen zonsopkomst en zonsondergang. Daarom raden wij werkgevers die medewerkers in dienst hebben die meedoen aan de ramadan, aan om daar rekening mee te houden. Het langdurig vasten kan namelijk gevolgen hebben voor hun functioneren en veiligheid.
Veel werkgevers willen rekening houden met medewerkers die willen vasten. Je bent hierin wettelijk niets verplicht, maar je medewerkers zullen het enorm waarderen als je meedenkt en ze waar mogelijk tegemoet komt. Het werk gaat tijdens de ramadan door. Maar het zou kunnen dat werknemers minder fit zijn omdat zij vasten, of omdat het dag- en nachtritme anders is dan normaal. Dit alles kan leiden tot gevaarlijke situaties op de werkvloer. Verder zullen vastende werknemers geneigd zijn hun lunchpauzes over te slaan en dat kan in het kader van de Arbeidstijdenwet problemen opleveren.
Ramadan: de wettelijke kaders
Er zijn geen specifieke wetten rondom de ramadan en werken, maar werkgevers zijn wel aan wettelijke kaders gebonden. Met deze juridische punten kun je rekening houden:
- Een medewerker heeft recht op pauze. De Arbeidstijdenwet schrijft voor hoe vaak werknemers minimaal pauze moeten nemen. Die regels gelden ook als een werknemer vanwege de ramadan liever zijn pauzes anders wil indelen, omdat hij zich aan de vastentijden wil houden of wil bidden.
- Als werkgever mag je iemand niet verbieden om te bidden op het werk (Wet Gelijke Behandeling).
- Je mag het opnemen van een vrije dag in verband met Eid-al Fitr niet zomaar weigeren.
- In de cao kunnen bepalingen staan die het recht geven op verlof voor religieuze feestdagen.
- In de cao kan een diversiteitsdag staan die recht geeft op (on)betaald verlof voor het Suikerfeest of recht om te ruilen met een andere feestdag.
Het werk gaat tijdens de ramadan door. Maar het zou kunnen dat werknemers minder fit zijn omdat zij vasten, of omdat het dag- en nachtritme anders is dan normaal. Zo kun je vastende werknemers tegemoetkomen:
Interesse tonen
vraag naar wat iemand nodig heeft. Je kunt nog zoveel lezen, maar je weet pas echt waar iemand behoefte aan heeft als je het vraagt. En dan het liefst voor de ramadan begint, zodat je tijd hebt om eventuele wensen mogelijk te maken. Kijk wie van je medewerkers meedoen, zodat je afspraken kunt maken.
Laat leidinggevenden extra aandacht besteden aan medewerkers die vasten en in de gaten houden of het goed gaat met de medewerker.
Geef andere medewerkers voorlichting over de Ramadan, zodat er (meer) onderling begrip is tussen collega’s. En vraag hen om respect te tonen voor de vastende collega.
Aagepaste werktijden
Vastende medewerkers eten vaak net voor zonsopgang en staan dus vroeg op. De een vindt het fijn om dan zo snel mogelijk naar het werk te gaan, terwijl iemand anders liever later begint. Bespreek dit met vastende en niet-vastende medewerkers, zodat je samen een werkbaar rooster kunt maken.
Bekijk of aanpassingen in het rooster mogelijk en wenselijk zijn. Misschien vinden de vastende medewerkers het bijvoorbeeld prettig om meer nachtdiensten te werken.
Aagepaste werkzaamheden
Houd rekening met zware werkzaamheden die veel inspanning vragen. Als uw medewerkers lichamelijk zwaar werk doen, kan dit voor moslims tijdens de ramadan extra vermoeiend zijn. Door hiermee rekening te houden bij de verdeling van werkzaamheden, kunt u uw medewerkers tijdens de vastenperiode helpen. U kunt hierover samen met uw medewerkers afspraken maken.
Zijn er functies binnen uw bedrijf waarbij in nachtdiensten wordt gewerkt? Het kan voor moslims fijn zijn om nachtdiensten te ruilen voor dagdiensten. Er kunnen ook moslims zijn die het juist fijn vinden om in de nacht te werken. Zeker als zij tijdens die werkuren kunnen eten en drinken. Bespreek samen met uw medewerkers wat voor hen het beste werkt. Hiermee kunt u dan zoveel mogelijk rekening houden in het werkrooster.
Aangepaste pauzes
Omdat sommigen niet eten, willen ze hun pauze misschien helemaal niet gebruiken. Maar vanuit de Arbowet is een aaneengesloten werkdag verboden. Pauze is verplicht, zo staat het in de Arbeidstijdenwet. Je mag als werkgever er wel voor kiezen om de pauzetijden te minimaliseren, zodat je iemand die tijd op een ander moment kunt laten inzetten. Bijvoorbeeld aan het begin of einde van de dag. Spreek af dat zij de lunchpauze mogen overslaan en in plaats daarvan eerder beginnen of stoppen (let op de Arbeidstijdenwet)
Creëer een stilteruimte
Veel moslims bidden vijf keer per dag. Dan is een stilteruimte prettig. Maar ook voor niet-moslims is het fijn om zich terug te kunnen trekken om wat voor reden dan ook. De ruimte hoeft niet heel groot te zijn, als het maar een plek is waar je tot rust kunt komen.
Gezamenlijke maaltijd
Doen er meer medewerkers mee met de ramadan en werk je in jouw bedrijf ‘s avonds? Dan kun je als werkgever een gezamenlijke maaltijd na zonsondergang, de iftar, organiseren. Als hierbij iedereen aan mag sluiten, dan is het gelijk een mooi moment om onder collega’s interesse en betrokkenheid te tonen.
Eid-al Fitr
De ramadan wordt afgesloten met Eid-al Fitr. Je medewerkers kunnen verschillend met deze dag omgaan: sommigen willen een vrije dag opnemen, anderen willen graag ‘s ochtends naar het speciale Eid-gebed in de moskee. Overleg met je medewerkers wat hierin de wensen zijn en ga daarmee aan de slag.
In de ramadan is dus vooral de vraag hoe je als goed werkgever en als goed werknemer met elkaar omgaat, waarbij de Arbeidstijdenwet en –indien van toepassing– een CAO kaders verschaffen waarbinnen je samen afspraken maakt!
BRON: Arboportaal, Monsterboard, MKBservicedesk, Salarisnet
